Vrijdagavond ontving Merksplas een flinke delegatie mensen bij de opening van de tentoonstelling ‘Gepantserde vleugels‘. Die expo kan je de volgende weken zo goed als elke dag in GC De MARc/kT gratis bezoeken.
De man die veel lof toebedeeld kreeg, was de bijna 97-jarige Poolse oorlogsveteraan Jan Brzeski. Hij maakte destijds als jonge snaak deel uit van de Eerste Poolse Pantserdivisie van generaal Maczek die via Frankrijk grote delen van België en Nederland bevrijdde. Brzeski is de laatste soldaat van die divisie die nog in België leeft.
Solidariteit en grootmenselijkheid
Burgemeester Frank Wilrycx: “De tentoonstelling volgt de route die de troepen van generaal Maczek volgden. Ook onze vier gemeenten (Beerse, Rijkevorsel, Baarle en Merksplas) hebben hun vrijheid te danken aan de inzet van die eerste Poolse pantserdivisie. Het bevrijdingsverhaal van de streek wordt ook in de tentoonstelling weergegeven. In ieder van onze gemeentes vinden we verhalen terug van moed en opoffering, maar ook van grote ellende.”
De burgemeester verwees ook naar de andere geallieerden die voor onze vrijheid streden: naast de Canadezen, hebben ook de Britten een belangrijke rol gespeeld. “Terwijl de Polen via de Polendam in Beerse en de Bevrijdingsstraat Merksplas bevrijdden, kwamen de Britten via de Kolonie. Ik wil daarbij ook de Polar Bears vernoemen, die onder leiding van korporaal Harper een doorbraak forceerden in september 1944.”
Onze welvaart heeft heel wat offers gekost. Wij hebben nu ook onze taak te vervullen voor mensen die het oorlogsgeweld ontvluchten. Frank Wilrycx
Hij onderstreepte dat 75 jaar vrede in Europa iets is waar elke dag aan gewerkt moet worden. “Als gemeente nemen we elk jaar initiatieven om duidelijk te maken dat de vrijheid en de levenskwaliteit waarvan we nu kunnen genieten, er niet zomaar gekomen is. Onze welvaart heeft heel wat offers gekost. Wij hebben nu ook onze taak te vervullen voor mensen die het oorlogsgeweld ontvluchten. Hoe we daarmee omgaan, zal de welvaart en het geluk van de volgende generaties bepalen. Solidariteit en grootmenselijkheid waren in 1944 geen loze begrippen. De toekomst zal uitwijzen of onze generatie dat ook begreep.”
“De strijd is niet gedaan”
Dit jaar werd het honderdjarig bestaan herdacht van de diplomatieke relaties tussen Polen en België, en de bevrijdiging van het bezette Vlaanderen 75 jaar geleden. Ambasssadeur van Polen Artur Orzechowski, verwees daarnaar om ons te bezinnen over het lot van de Polen die hun leven gaven terwijl ze het vaderland dienden. “Velen van hen rusten nu op de gastvrije begraafplaatsen op Belgische grond. Ze streden met moed en heldhaftig voor onze vrede. Die strijd is niet gedaan, die moet nog elke dag gebeuren.”
Een eerbetoon aan de Polen
Dirk Verbeke, ere-stadssecretaris van Tielt, is voorzitter van de Vereniging Eerste Poolse Pantserdivisie België en werd dit jaar uitgeroepen tot ‘Pool van het jaar in België’. Hij stelde de expo samen .
“In mijn carrière als stadssecretaris van Tielt werd ik geboeid door het verhaal van de Poolse soldaten: ze verdedigden hun land tegen de Duitse agressor, maar moesten door de inval van de Russen in Polen op de vlucht. Iedere soldaat had een onwaarschijnlijk verhaal dat elk een boek verdient. Via Hongarije en Roemenië kwamen ze Frankrijk binnen. Maar toen Frankrijk capituleerde, moesten ze ontzet worden naar Engeland. Vaak via Spanje, maar sommigen hadden er een ongelofelijke route opzitten via bijv. Zuid-Afrika. Andere Polen vluchtten dan weer uit Russische interneringskampen via Perzië en belandden zo in Italië.”
De grillen van de geschiedenis
Vaak was ik ontroerd door hun verhalen. Dirk Verbeke, curator
Verbeke: “Ik verslond veel boeken over wat ze beleefd hadden. Gaandeweg leerde ik de overlevende Poolse bevrijders ook persoonlijk kennen. Vaak was ik ontroerd door hun verhalen. Ze voelden zich verraden. Hun hart lag in Polen. Ze hadden voor de geallieerden gevochten om hun vaderland te bevrijden van de Duitse bezetter. Maar niets daarvan, de politiek besliste er anders over. Met de conferentie van Jalta kwam Polen terecht onder Russische invloed. Onze bevrijders werden persona non grata. Ze waren niet welkom, want ze hadden meegevochten met de kapitalisten. De grenzen van Polen sloten zich voor hen.”
“Zo moesten ze noodgedwongen een nieuw vaderland kiezen. Anderen bleven in Polen. Die hadden het niet makkelijk. Ze werden door de autoriteiten gepest in hun studies en beroepsleven. Of ze werden gevolgd door de veiligheidsdiensten als potentiële spionnen.”
Het dagboek van kapitein Kietlinski
“Aan deze expo heb ik anderhalf jaar gewerkt. Ik vond materiaal in stadsarchieven, bij heemkundige kringen, bij private verzamelaars, familieleden van Poolse veteranen en in musea. Zo vind je op de tentoonstelling ook bijvoorbeeld het Pools dagboekje van kapitein Kietlinski. Dag aan dag schrijft hij over de veldtocht en verbindt die met anekdotes. Je kan er digitaal in bladeren en zijn teksten vertaald lezen: zijn ontmoeting met een meisje uit Sint-Niklaas, zijn bankgegevens, zijn gevechten …”
“De tentoonstelling werd ontworpen door het Poolse bureau 7muz voor een grote ruimte. De expo stond eerder al in Warschau en in Gdansk. Daarna ging ze op toernee in België: het Koninklijk Museum van het Leger, Poperinge, Roeselare, Aalter, Tielt, Lommel, Sint-Niklaas, en nu in Merksplas. Het vergde wel wat werk om de expo aan te passen aan de lokalen van het Gemeenschapscentrum. Maar door de medewerking van de firma Helix én de mensen van de technische dienst van de gemeente is dat bijzonder goed gelukt.”
“We zijn momenteel nog op zoek naar een permanent onderkomen voor deze tentoonstelling. Er is goede hoop dat ze een definitieve plaats krijgt in een Pools museum.”
Praktisch
De expo kan je zo goed als elke dag tot 5 januari bezoeken in GC De MARc/kT van 10 tot 17u. Een gedetailleerd overzicht vind je in onze kalender.
Foto’s
